ที่มาของคำว่า “กระทิงดุ”

การสู้วัวกระทิง คือ ศิลปะวัฒนธรรม หรือ กีฬา อย่างหนึ่งของประเทศสเปนที่มีมาตั้งแต่ยุคสมัยโรมันช่วงศตวรรษที่ 8

แต่เดิมเป็นกีฬาของชนชั้นสูง จนถึงปัจจุบันที่ถือว่ามีชื่อเสียงโด่งดังไปทั่วโลก

เทศกาลวิ่งวัวกระทิง (Running of the Bulls) เมืองปัมโปลนา (Pamplona) ประเทศสเปน จะจัดขึ้นระหว่าง 6-14 กรกฎาคม ของทุกปี

ในช่วงเช้าของวันงาน จะปล่อยวัวกระทิงออกจากคอกในเมืองให้วิ่งไปตามเส้นทางประมาณ 850 เมตร

โดยผู้เข้าร่วมงานต้องแต่งกายด้วยชุดสีขาว ผูกผ้าพันคอสีแดง เพื่อให้วัวกระทิงเห็นเด่นชัด และวิ่งไปพร้อมกับวัวกระทิงอย่างอลหม่านตามเส้นทาง

ในช่วงบ่ายจะมีการแข่งในสนาม จะมีมาทาดอร์ (Matador) ต่อสู้กับวัวกระทิงภายในสนามการต่อสู้ และนี่คือจุดจบสุดท้ายของวัวกระทิง 

จุดกำเนิดของวัฒนธรรม

คือ ในช่วงศตวรรษที่ 13 ในเมืองปัมโปลนา ( Pamplona ) ทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือของสเปน เกษตรกรส่วนหนึ่งดำรงชีพโดยการต้อนฝูงวัวไปที่โรงฆ่าสัตว์ในเมือง การต้อนวัวกระทิงมาเป็นฝูงในระยะทางไกล จะต้องมีเทคนิคพิเศษ มีลูกล่อ ลูกชน ลงแส้ หลอกล่อ แต่วิธีการที่ได้ผลที่สุด คือ การที่คนวิ่งไปอยู่หน้าฝูงวัวกระทิง ยั่วให้มันโกรธและวิ่งไล่ตามมา เพื่อเร่งรัดให้วัวไปถึงที่หมายโดยเร็ว มันเป็นความสนุกของเด็ก ๆ ในชนบทที่หาได้ไม่ยากนัก

ต่อมาการต้อนฝูงวัวโดยการให้คนวิ่งไปล่อข้างหน้า กับกลายเป็นการแข่งขันกันว่าฝูงวัวของใครจะไปถึงที่หมายได้เร็วกว่ากัน เป็นความสุขใจจากการทำงาน เรียกเสียงเฮฮาจากผู้คน ประการสำคัญ มันคือการโชว์ความกล้า และต้องการพิสูจน์ว่า ใครกันแน่ที่เป็นพระเอกตัวจริง ไม่กลัวกระทิงยกฝูง

เมื่อการยั่วกระทิงให้โกรธ แต่วัวทำอันตรายไม่ได้ ขวิดไม่โดนตัว เป็นความสนุกและท้าทาย

กิจกรรมเล่นกับวัวที่กำลังโมโหฟิวส์ขาดเลยพัฒนาการไปเป็นกีฬายอดฮิต และต้องมีคนเชียร์ ชาวสเปนเพิ่มสีสันความหวาดเสียวเข้าไป โดยให้คนล่อวัวแต่งตัวชุดสีขาวแต้มสีแดงอย่างหล่อ ที่เรียกว่า มาทาดอร์ (Matador) ตามที่เรารู้จ้กในปัจจุบัน

นักสู้วัวกระทิงที่เรามักรู้จักว่า มาธาดอร์

หรือ อาจเรียกว่า ธาดอร์ ก็ได้ ยังพบในวัฒนธรรมนี้ในประเทศที่เคยเป็นอาณานิคมอย่าง แม๊กซิโก เปรู โคลัมเบีย เอกวาดอร์ เวเนซูเอล่า เป็นต้น ก็ได้รับอิทธิพลของวัฒนธรรมนี้ไปด้วย

ศิลปะการสู้วัวกระทิงที่สเปน เป็นกิจกรรมที่ผู้ชายมีบทบาทใหญ่ในทุก ๆ ขั้นตอน ในปัจจุบันยุคแห่งความเสมอภาคทางเพศ จึงทำให้ประเทศสเปนเริ่มมีมาทาดอร์หญิงเข้ามามีบทบาทเพิ่มขึ้น 

ชุดของมาธาดอร์ที่เรียกว่า Traje de Luces

แปลว่า ชุดแห่งแสงไฟ มีที่มา เพราะด้วยกิจกรรมนี้เริ่มมีในช่วงยุคศตวรรษที่ 8 จึงทำให้แฟชั่นการตัดเย็บชุดของมาธาดอร์เองเป็นสไตล์ในสมัยนั้น คือ การใช้เลื่อมและด้ายสะท้อนแสง สีเงิน สีทอง ภายหลังค่อย ๆ เพิ่มเติมหมวก ที่เรียกว่า Montera และการตกแต่งชุดที่มากขึ้น แต่รูปแบบคือ เน้นให้สามารถเคลื่อนไหวได้สะดวก และใช้สีที่ล่อตาวัวกระทิงได้ อยู่ที่การเลือกใช้ของมาธาดอร์แต่ละคน สีชุดที่นิยม คือ สีแดง สีฟ้า สีขาว สีชมพู และสีน้ำตาล

ในแต่ละปีจะมีนักท่องเที่ยวเข้าร่วมกิจกรรมมายมาก

และได้รับบาดเจ็บกันมากถือเป็นเทศกาลที่มีความอันตราย แต่ก็ยังมีผู้กล้า ผู้ที่ชื่นชอบความท้าทาย ให้ความสนใจ และอยากประลองความกล้า ท้าทายความเสี่ยงในเทศกาลอยู่อีกมาก

แม้จะมีกลุ่มนักอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมออกมาประท้วงและไม่เห็นด้วย

เนื่องจากเป็นการกระทำที่โหดร้าย ทารุณสัตว์ เพราะในแต่ละปีจะมีวัวกระทิงถูกฆ่าตายเป็นจำนวนมาก แต่เทศกาลนี้ยังคงมีต่อไปจนถึงปัจจุบัน และทำเงินรายได้จากนักท่องเที่ยวมหาศาลทุกปี